Czym jest samoocena?
Samoocena odnosi się do naszego nastawienia do samych siebie. Odzwierciedla to, czy akceptujemy samych siebie, czy też odrzucamy samych siebie. Wysoka samoocena oznacza zatem pozytywną postawę do samego siebie, natomiast niska samoocena świadczy o negatywnym stosunku do samego siebie. Zdaniem Rosenberga, wysoka samoocena nie oznacza wywyższania się ponad innych ani postrzegania siebie jako kogoś lepszego od innych. Oznacza ona postrzeganie samego siebie jako jednostki wartościowej, wystarczająco dobrej oraz wskazuje na akceptację własnego Ja. Niska samoocena, przeciwnie, świadczy o braku akceptacji własnego Ja.
Samoocena pełni istotną rolę w naszym życiu. Jej rola nie ogranicza się tylko do tego, jak czujemy się sami ze sobą – dobrze czy źle; akceptujemy czy nie akceptujemy siebie. Jest cechą, która oddziałuje na wiele obszarów naszego życia, ponieważ wpływa na nasze procesy poznawcze.
Samoocena a selekcja informacji
Nieustannie dociera do nas ogromna ilość informacji. To oczywiste, że ich wszystkich nie jesteśmy w stanie świadomie przeanalizować. Dokonujemy więc selekcji informacji, która odbywa się zgodnie z posiadanymi schematami, a samoocena jest jednym z takich schematów. Okazuje się, że łatwiej zauważamy informacje zgodne z posiadanym schematem, a te, które są z nim sprzeczne, częściej odrzucamy. To oznacza, że osoby o niskiej samoocenie mają dużą łatwość w zauważaniu wszelkich negatywnych informacji o samym sobie. Takie informacje są bowiem zgodne z ich schematem Ja. Odnoszone sukcesy, nagrody, pochwały, docenianie ze strony innych mogą być przez osoby o niskiej samoocenie umniejszane czy nawet niezauważane. Osobie o niskiej samoocenie trudniej jest uwierzyć, że inni naprawdę ją lubią, że doceniają jej pracę i zaangażowanie. Dzieje się tak dlatego, że tego typu doświadczenia są niezgodne z posiadanym schematem Ja. W sposób automatyczny mogą być odrzucane i podważane, gdyż wykraczają poza posiadany schemat Ja.
Osoby o wysokiej samoocenie również automatycznie selekcjonują informacje na swój temat zgodnie z posiadanym schematem Ja, a dane niezgodne ze schematem często pomijają. W konsekwencji będą zauważać przede wszystkim te doświadczenia, które są potwierdzeniem dla ich wysokiej samooceny. Z łatwością dostrzegą zatem swoje sukcesy. Sympatia i docenienie ze strony innych są chętnie przez nich przyjmowane i wzmacniają posiadany już pozytywny obraz siebie.
Znaczenie samooceny
Nasza samoocena ma istotne konsekwencje dla naszego funkcjonowania w wielu obszarach. Wpływa na nasze samopoczucie, naszą odporność na stres i radzenie sobie ze stresem. Pełni istotną rolę w relacjach interpersonalnych, ponieważ wpływa na to, w jaki sposób postrzegamy reakcje innych względem nas i jak na nie reagujemy. Od naszej samooceny zależy również to, czy jesteśmy przekonani, że możemy liczyć na wsparcie innych, czy też myślimy, że nie jest ono dla nas dostępne.
Samoocena wpływa również na to, jak radzimy sobie z napotykanymi w życiu wyzwaniami, z osiąganiem celów. Choć sama wysoka samoocena nie wystarczy, by odnosić sukcesy, osiągać wyznaczone cele czy skutecznie rozwiązywać problemy, to bez niej jest niezwykle trudno utrzymać motywację do działania, zwłaszcza w obliczu pojawiających się trudności.
Więcej o roli samooceny napiszę w kolejnych artykułach.
Czy możliwa jest zmiana samooceny?
Samoocena jest względnie stała. Automatyczne przetwarzanie informacji zgodnie z posiadanym schematem Ja przyczynia się do utrwalania aktualnej samooceny. Jednak nie oznacza to, że nie można jej zmienić. Swoją samoocenę można zmienić, np. w procesie psychoterapii lub na sesjach rozwoju osobistego. Dla osób o mocno obniżonej samoocenie polecana jest przede wszystkim praca psychoterapeutyczna.
Tekst: dr Joanna Piekarska
Osoby, chcące pracować nad podniesieniem swojej samooceny i/lub chcące poznać swoją samoocenę, zapraszam do kontaktu i skorzystania z mojej oferty:
Oceń ten artykuł: