Smutek jest emocją dotyczącą przeszłości. Pojawia się jako konsekwencja przykrych doświadczeń. Informuje o doznanej stracie. Może być to np. strata kochanej osoby, zdrowia, ale także okazji, których nie wykorzystaliśmy czy wartościowej relacji, którą zniszczył konflikt.
Gdy strata jest ogromna, pierwsza pojawia się trudna do zniesienia rozpacz, która jest nie tylko cierpieniem emocjonalnym, ale niejednokrotnie wiąże się z bólem fizycznym. W rozpaczy jest dużo protestu i braku zgody na to, co się wydarzyło. Smutek pojawia się później, po rozpaczy. Stwarza przestrzeń na opłakanie straty i pogodzenie się z nią. Stwarza przestrzeń na żałobę, której przeżycie jest niezbędne, by móc pójść dalej. Pozostając w smutku nie mamy energii do działania. Nieprzeżyta żałoba i wyparty ból straty zabierają energię i radość.
Nasilenie smutku pokazuje, jak ważne i cenne było dla nas to, co straciliśmy. Przyglądając się swojemu smutkowi możemy dowiedzieć się więcej o sobie i cenionych przez nas wartościach. Gdy strata jest odwracalna, zauważenie jej wartości, może skłonić do próby odzyskania tego, co się straciło. Gdy strata i przykre doświadczenia są efektem popełnionych przez nas błędów i niewłaściwych wyborów, smutek może skłonić nas do refleksji. Może pomóc nam uczyć się na błędach, unikać powtarzania ich w przyszłości oraz bardziej świadomie kształtować swoje życie i zmieniać je na lepsze.
Choć emocja smutku jest związana z doświadczoną stratą w przeszłości, można powiedzieć, że jest w pewnym sensie pomostem między przeszłością a przyszłością. Każe nam się zatrzymać i przeżyć żałobę, by przeszłość zostawić w przeszłości i móc iść dalej w przyszłość.
Autor: dr Joanna Piekarska